IMPRIMATURA – DE EERSTE BESCHILDERING
Imprimatura – theorie
“Volgens het boekje” wordt een imprimatura opgebracht in een dunne doorschijnende laag met behulp van een transparante aardkleur zoals gebrande omber, rauwe omber, gele oker, gebrande sienna of een roodachtige tint.
Deze doorschijnende laag wordt aangebracht over een hagelwitte achtergrond. Het idee daarachter is dat opvallend licht:
- deels gereflecteerd wordt, waardoor het oppervlak bijvoorbeeld oranje toont
- en deels door de transparante (oranje) laag op het witte oppervlak valt en daar gereflecteerd wordt om vervolgens het oranje en de overige beschildering van achteraf op te lichten. Denk aan een “glas in lood” effect.
Je bewerkstelligt hiermee dat de beschildering meer kleurkracht (luster) uitstraalt. Dit lukt uiteraard enkel wanneer de afbeelding in dunne lagen en met gebruik van transparante verven wordt geschilderd. Dat impliceert, schilderen op gladde drager en daar waar wenselijk met gebruik van glaceertechniek.
Lees ook:
Imprimatura – Test
Imprimatura – De Kleur
Imprimatura – De praktijk:
Vaak wordt de afbeelding eerst op het witte paneel/doek geschetst. Vervolgens wordt de imprimatura opgebracht. De schetslijnen worden zodoende wat verdoezeld en gefixeerd.
Om de droogtijd van de imprimatura enigszins te bekorten kun je de olieverf verdunnen met gebruik van een alkyd medium (liquin original) of alkydverf (W&N Griffin). Liquin werkt sowieso al transparantie in de hand. Na droging van de imprimatura ga je verder met de beschildering met olieverf.
Ik lees dat men de verf van de imprimatura behoorlijk verdunt. Hiervoor wordt een oplosmiddel zoals terpentine of gomterpentijn gebruikt. Ik vind dit nogal tegenstrijdig ten aanzien van het aspect dat te ver doorverdunde olieverf slecht zou hechten op de drager. Maar goed, schilders doen het blijkbaar al eeuwen zo. Ik gebruik ook wel zest-it als verdunningsmiddel omdat het slecht ontvlambaar is (> 70 grd. C.) en minder ongezond is. Het drogen duurt dan wat langer.
Je kunt er voor kiezen om de imprimatura over het hele oppervlak aan te brengen of om het gedeeltelijk op te brengen. De imprimatura verdeel je met bijvoorbeeld een spalter, een kwast of een schildersdoekje (niet pluizend). Ook een sponsje kan gebruikt worden.
- Bij een spalter/kwast ontstaan strepen. Die mogen best zichtbaar blijven. Zorg dat de richting ervan overeenkomt met de compositie of dynamiek of het perspectief van de voorstelling.
- Met een doek kun je alvast wat vorm geven. De onderliggende schets helpt. Breng eerst de imprimatura op met een spalter. Vervolgens veeg je op bepaalde plekken de verf met een doek weg. Bij voorbeeld bij een portret, je veegt al in de richting van voorhoofd, wangen, nek etc. Je maakt al zachte overgangen.
- Met een sponsje kun je vegen en deppen.
Bij dit zeegezicht is er voor gekozen om een egale imprimatura aan te brengen enkel boven de horizon. Het doorschemerende warme vermiljoen vormt een mooi complementair contrast met de overwegend koele blauwe lucht.
Met name bij de pink zien we de roodachtige imprimatura doorschemeren. Het lijkt of er licht van achteren komt. Hier is een dunne laag transparante verf opgebracht.
Er is een ondertekening gemaakt met verdunde verf. Daaroverheen is een imprimatura gebracht in de vorm van de voorstelling.
Het voordeel van een imprimatura:
Je hebt met de imprimatura de volgende voordelen behaald:
Bij iedere drager en schildertechniek:
- De imprimatura functioneert als een sluitlaag en voorkomt absorbtie van olie in de ondergrond (gesso/krijtgrond). Het voorkomt inschieten van bepaalde verfpartijen.
- Fixeren van de ondertekening.
- Het hele werk krijgt een gemiddelde toon (grijswaarde). Het beoordelen van tonen en tinten van de beschildering is daardoor beter dan op een wit doek. De contrastverhoudingen zijn beter zichtbaar.
- De doorschemerende kleur van de imprimatura geeft eenheid aan je schilderij. Er ontstaat een uniforme kleurtonaliteit. Juist onbeschilderde plekken dragen bij tot een fraai resultaat.
- De neiging om al te gedetailleerd te schilderen wordt wat getemperd. Immers, alles wat niet met verf bedekt wordt toont niet hagelwit. In plaats daarvan zie je bijvoorbeeld “warme spots”. Denk aan boompartijen waardoorheen in de schaduwpartijen roodachtig licht sijpelt.
Bij dun en transparant schilderen:
- Bij schilderen op paneel in dunne lagen gaat de onderlaag/imprimatura meespelen en beïnvloedt het de diverse kleuren (doorschemeren).
Sluitlaag + Imprimatura
Bij het zelf prepareren van panelen met marouflage (doek over hout) maak ik ook wel een sluitlaag bestaande uit een dierenlijm met daarin pigmenten gewreven. Bijvoorbeeld Luickse oker. Zo heb ik voor portretten en kleinere landschappen altijd wel een paar panelen in het formaat 50x60cm op voorraad welke al voorzien zijn van een imprimatura/sluitlaag.
Het voordeel is dat je geen wachttijd hebt. Het nadeel is dat je ondertekening niet gefixeerd wordt. Tevens is het nadeel dat de imprimatura egaal is, overal hetzelfde. Niet samenhangend met de afbeelding of het perspectief.
Recepten:
Pigmentpasta gebaseerd op lijmgrond
Pigmentpasta gebaseerd op olie
Sluitlaag