TOEPASSINGEN – VAN DYCKSBRUIN

Van Dyk Bruin (van oorsprong = Kasselse aarde).

Van Dyk Bruin (ook wel: Van Dycksbruin) is vernoemd naar Anthony Van Dyck, een beroemde Antwerpse kunstschilder (1599 – 1641). Je vindt deze verf onder tal van benamingen: Kasselse aarde, Keulse aarde, Cassel bruin, Van Dyck bruin, Van Dijck bruin, Vandycke etc. Keulse aarde wordt sinds de vroege zestiende eeuw toegepast.

Voor mij was dit de meest onbegrepen verf die ik ooit gebruikte. Alles wat je er mee in aanraking brengt kleurt grauw en grijs. Deze verf verdween ooit ergens onder in mijn schilderskist en het duurde zo’n 35 jaar voordat ik deze tube Van Dyksbruin weer te voorchijn haalde.

Maar nu las ik het volgende in zo’n oud ambachtsboekje:
“Deze uitmuntende verf zou even goed onder de zwarten als onder de bruinen gerangschikt kunnen worden. Omdat ze zo’n kracht heeft dat ze zelfs de zwarten schaduwt. Maar dat ze een bruinbistere kleur *) oplevert, als men ze zeer dunnetjes oplegt, en zij zeer doorschijnend is, zo is zij niet geschikt om bij het aanleggen zwart te maken. Omdat zij niet genoeg dekt. Zij is een uiterst krachtig bruin, als men het op een aanleg-bruin legt, en in dit geval is zij oneindig beter dan de zwarten, die bijna allen min of meer zwaar en koud zijn, zodat men, met de ‘van dijksbruin’, een kracht kan maken, die geen andere kleur kan geven. Voor het overige is zij gemakkelijk te behandelen, en men wrijft dezelfde in korte tijd, maar zij is pakachtig genoeg, zodat men ze nooit met witten, of met enig anders vrolijke en heldere verf moet mengen, want zij tast deze aan en bovendien zou het geheel en al nutteloos zijn”.

Oubollige taal, maar wel heel nuttige informatie.

Samengevat:

  • Van Dycksbuin kun je beter niet mengen in je palet, vooral niet met wit of een andere heldere kleur. Alle verf wordt dan grijs en grauw.
  • daarentegen kun je deze verf heel goed gebruiken voor het glaceerwerk. En dat blijkt wonderwel mooi uit te pakken. Niet dat chromatische bruine van de gebrande omber of dat kleurloze grijzige van de rauwe omber maar een tint die verdiept, oppept, verrijkt. Zelfs koele zwarten kun je met gebruik van Vandyckbruin verdonkeren tot een warm diep zwart.
  • *) Bruin Bister: Bister is een geelbruin kleurpigment vervaardigd uit het roet en teer van verbrand hout of schellak of de gemalen bast van walnoten en Arabische gom. Bister komt uit het Frans van het woord ‘bistre’ wat staat voor bruin, hazelnootkleurig, donkerbruin of chocoladebruin.

Razend knap hoe Van Dijck in al die donkere schaduwpartijen toch nog warmte en toongradatie gebracht heeft.

In de praktijk

Je kunt het Kasselse aarde pigment kopen bij Verfmolen De Kat. Of dit pigment nog steeds verkregen wordt vanuit Keulse of Kasselse aarde is mij niet bekend. Hoe dan ook, het originele pigment is niet erg stabiel en reageert na verloop van tijd met andere kleuren/verven.

De Van Dijcksbruin olieverf die tegenwoordig wordt aangeboden bevat een mix van moderne en stabiele pigmenten. Veelal bevat deze verf een mix van gebrande omber, zwart en een tipje transparant oxide rood. Of je daarmee een vergelijkbaar resultaat kunt behalen, e.e.a. zoals hierboven beschreven wordt, is een kwestie van uitproberen.

Toegepaste pigmenten:

  • Rembrandt (Talens), Van Dijckbruin, nr. 403, halfdekkend, bevat pigmenten PBk11 en PR101
  • Van Gogh (Talens), Van Dijcksbruin, nr. 403, halfdekkend, bevat pigmenten PBk9 en PBr7
  • Oudt Hollands, Van Dyck Brown Extra (Cassel) nr. 72, transparant, bevat pigmenten PBk9, PR101 en PY42
  • Norma Proffesional (Schmincke), Van Dyck Braun, nr. 626, halfdekkend,  PBk7, PR101 en PR179
  • Messini (Schmincke), Van Dyck Braun, bevat pigmenten PBk7, PR101 en PR179
  • Winton (W&N), Vandyke Brown, bevat pigmenten NatBr8 en PBr7 (mijn ervaring is dat het hieronder bedoeld diep warm zwart bij glaceren niet bereikt wordt. Het mengsel wordt eerder bruin).
  • Artist (W&N), Vandyke Brown, bevat pigmenten PBk9, PBr7, PR101

Pigmentkleurcode’s

Gitzwarte vissersboot in werkhaven.

  • Ik heb deze vissersboot in eerste instantie geschilderd met gebruik van een grisaille. Ik maakte een mix van rauwe omber & ultramarijn blauw en heb tonen gemaakt door toevoeging van titaan wit. Dit over een roodoranje imprimatuur.
  • Vervolgens heb ik enige kleur aangebracht via paynes gray en de rauwe omber/ultramarijn blauw mix. Hier en daar aangezet met ivoorzwart.  Het geheel zag er na droging futloos en grijzig uit. De overgang van de romp naar het water is lastig te zien.(foto 1).
  • Na droging heb ik het geheel dun bedekt met Van Dycksbruin, dit met gebruik van enkele druppels vetter medium. Direct valt op dat het bootje nu git-zwart wordt en niet het bruin dat je verwacht van het Van Dycksbruin.
  • De zwarte romp van het schip heeft natuurlijk ook toonschakeringen. Deze tonen heb ik vervolgens aangebracht door koelgrijs (Rembrandt) te mengen in het zwart. Koelgrijs valt weer meer op in het warme Van Dycksbruin. Met de platte kant van een kwastje/penseel heb ik de zachte toonovergangen getamponneerd.
  • Het zwart van het water, direct langs de romp, heb ik gemengd vanuit Van Dycksbruin met toevoeging van Indigo Blauw. Ook hier weer … koel tegen warm resulteert in onderscheid (foto 2).

Het is allemaal lastig te fotograferen en op deze foto glimt het allemaal nog een beetje. Overigens is dit deel van het schilderij nog niet gereed. Het gaat enkel om de romp en het water.